Αντιμετώπιση των φοβισμένων ασθενών από τον Οδοντίατρο
Οι οδοντίατροι μπορούν να βοηθήσουν ασθενείς με φόβο για τον οδοντίατρο με αρκετούς τρόπους, αλλά πρώτα πρέπει να προσδιορίσουν ποιοι ασθενείς είναι αρκετά ανήσυχοι. Ακολουθώντας την προσέγγιση του Corah, πιθανά ο καλύτερος τρόπος να προσδιορίσουν τον ανήσυχο ασθενή είναι να πραγματοποιήσουν ερώτηση όπως «Πόσο ανήσυχος γίνεσαι όταν ο οδοντίατρος σε τροχίζει ή σου κάνει ένεση;» Ένας άλλος εύκολος τρόπος να εκτιμήσουμε τα επίπεδα ανησυχίας του ασθενή, είναι να ελέγξουμε τον σφυγμό του ασθενή. Οι ασθενείς με μεγάλη ανησυχία για τον οδοντίατρο, έχουν καρδιακό ρυθμό περίπου 10 με 15 παλμούς ταχύτερο από τον καρδιακό ρυθμό ενός φυσιολογικού ασθενή. Επίσης πρέπει να εκτιμηθεί, η ταχύτητα και ο ρυθμός της αναπνοής, η τάση ή η χαλάρωση των μυών και να παρατηρηθούν το πρόσωπο και τα χέρια του ασθενή.
Παραδοσιακά η ανησυχία αντιμετωπίζεται με φαρμακευτική αγωγή, όπως για παράδειγμα με ηρεμιστικά (π.χ. διαζεπάμη) , με τη μέθοδο της ενσυνείδητης νάρκωσης (sedation) με εισπνοή Ν2Ο/Ο2 ή με ενδοφλέβια χορήγηση φαρμάκων, που όμως οι δύο τελευταίες δεν χρησιμοποιούνται στην Ελλάδα λόγω της έλλειψης κατάλληλης νομοθετικής ρύθμισης. Υπάρχουν όμως και εναλλακτικές τεχνικές αντιμετώπισης της ανησυχίας στο οδοντιατρείο, όπως ο περισπασμός, η ατομική αίσθηση ελέγχου, η χαλάρωση, η βηματιστή και η βαθιά διαφραγματική αναπνοή, ακόμη και η ύπνωση.
Ο περισπασμός (απόσπαση προσοχής) του ασθενή με οπτικοακουστικά μέσα, έχει συχνά αναφερθεί σαν μέσο ανακούφισης της ανησυχίας και του πόνου. Πραγματοποιείται με ακρόαση μουσικής ή μαγνητοφωνημένης ιστορίας, με παρακολούθηση τηλεόρασης ή με ένα video game στο οποίο ο ασθενής καθοδηγείται να παίζει σε ολόκληρη την οδοντιατρική διαδικασία καθώς και με γυαλιά-τηλεόραση. Η επιτυχία του περισπασμού μπορεί να αυξηθεί αν συνδυασθεί με άλλες τεχνικές, όπως η υποβολή ή ο έλεγχος της αντίληψης.
Ο Lazarus έχει προτείνει την ατομική αίσθηση του ελέγχου πάνω σε μια κατάσταση που δημιουργεί αποστροφή, όπως είναι το stress. Ο έλεγχος πραγματοποιείται με ένα κουμπί με φως και βομβητή, το οποίο κρατά στο χέρι του ο ασθενής στην διάρκεια της οδοντιατρικής διαδικασίας και επιτρέπει την επικοινωνία με τον οδοντίατρο ή σταματά τον οδοντίατρο αν αισθανθεί την ανάγκη να αναπαυτεί.
Η μέθοδος της χαλάρωσης έχει προταθεί σαν μια χρήσιμη μέθοδος στην μείωση του stress στο οδοντιατρείο. Οι ασθενείς φορούν ακουστικά και ακούν ηχογραφημένες οδηγίες για χαλάρωση. Οι οδηγίες τείνουν την χαλάρωση διάφορων μυϊκών ομάδων με εξαίρεση τους μύες της γνάθου. Η παρουσίαση αρχίζει 3 με 4 λεπτά πριν να εφαρμοστεί ή και συνεχίζεται μέχρι να ολοκληρωθεί η οδοντιατρική διαδικασία. Η βάση για αυτές τις μεθόδους, βρίσκεται στην αρχή ότι είναι αδύνατο να είσαι χαλαρωμένος και ανήσυχος ταυτόχρονα.Η χαλάρωση στο γενικό πλαίσιο της θεραπείας απευαισθητοποίησης έχει φανεί ότι είναι αρκετά αποτελεσματική σε αυτούς που έχουν φοβία με τον οδοντίατρο. Εντούτοις, αυτή η διαδικασία διεξάγεται χρησιμοποιώντας την φαντασία του ασθενή και απαιτεί αρκετές συνεδρίες για να είναι επιτυχής.
Ο Norman και συν. εκτίμησαν τις τρεις παραπάνω μεθόδους μείωσης της ανησυχίας του ασθενή κατά την διάρκεια της οδοντιατρικής θεραπείας και οι μετρήσεις τους έδειξαν μειωμένη δυσφορία στις μεθόδους της χαλάρωσης και του περισπασμού και μεγαλύτερη προτίμηση από τους ασθενείς για στη μέθοδο του περισπασμού.
Μία ακόμη μέθοδος είναι η βηματιστή αναπνοή. Σε αυτήν τη μέθοδο, ζητείται από τους ασθενείς να αναπνεύσουν με έναν ρυθμό 8 αναπνοών το λεπτό. Αυτό έχει διπλή επίδραση στο να πιέσει την προσοχή των ασθενών σε έναν έργο και να εισάγει την ανάπαυση με την ελάττωση του αναπνευστικού ρυθμού. Σε μια πρόσφατη μελέτη, ο Clark και ο Hirschman βρήκαν ότι μια τέτοια μέθοδος ελάττωσε τα υποκειμενικά επίπεδα της ανησυχίας του ασθενή για τον οδοντίατρο, όταν αυτοί έρχονταν σε επαφή με μία απομίμηση της οδοντιατρικής διαδικασίας. Τάση μείωσης της ανησυχίας παρατηρήθηκε και με την μέθοδο της βαθιάς διαφραγματικής αναπνοής με ταυτόχρονη συγκέντρωση.
Μία εναλλακτική λύση προς την ενσυνείδητη νάρκωση ή τη γενική αναισθησία αποτελεί και η ύπνωση. Αν και ορισμένες αναφορές που υπάρχουν για την αποτελεσματικότητά της στην μείωση της ανησυχίας ακόμη και στον έλεγχο του πόνου είναι εντυπωσιακές, υπάρχουν τρεις δυσκολίες σε αυτήν την διαδικασία. Πρώτον, μόνο λίγοι ασθενείς αισθάνονται αρκετά άνετα. Δεύτερον, δεν ενδιαφέρεται γι’ αυτήν ο κάθε οδοντίατρος ή δεν είναι άνετος στην χρησιμοποίησή της. Τρίτον, αυξάνει το χρόνο απασχόλησης του οδοντιάτρου και αυτό περιορίζει την χρήση της από τους ιδιώτες οδοντιάτρους. Εντούτοις, για εκείνους του κλινικούς που είναι επιδέξιοι, η ύπνωση μπορεί να είναι μια δυναμική ψυχολογική παρέμβαση για τη μείωση της ανησυχίας σε ορισμένους ασθενείς.
Σε ορισμένες περιπτώσεις τα επίπεδα ανησυχίας του ασθενή είναι τόσο υψηλά, που δεν είναι σε θέση να επωφεληθεί από τα πλεονεκτήματα της βοήθειας που ο γενικός οδοντίατρος μπορεί να του προσφέρει. Σε αυτές τις περιπτώσεις, ένας ψυχολόγος μπορεί να βοηθήσει.
Τέλος, έχουν προταθεί διάφορες συσκευές μείωσης του πόνου κατά την πραγματοποίηση της αναισθησίας (π.χ. manual stimulating distraction device, computerized system, computerized local anesthetic injection system), συσκευή μείωσης της δυσφορίας από τους ήχους των χειρολαβών, γυαλιά εικονικής πραγματικότητας, αρωματικό χώρου με οσμή πορτοκαλιού στο χώρο αναμονής, εσωτερική διακόσμηση, ελαφρώς χαμηλή θερμοκρασία, μουσική, βιβλία και περιοδικά.
Εκτός από τις παραπάνω τεχνικές, εκείνο που κυρίως πρέπει να υπάρχει, είναι η καλή επικοινωνία μεταξύ οδοντιάτρου και ασθενή, η δημιουργία μιας σχέσης εμπιστοσύνης με τον γιατρό να είναι φιλικός και ομιλητικός.Τέλος η τελειοποίηση της τεχνικής της τοπικής αναισθησίας και στην περίπτωση αποτυχίας της αναισθησίας η ικανότητα δημιουργίας στον ασθενή της προσδοκίας ότι μια νέα έγχυση θα επιφέρει το επιθυμητό βάθος αναισθησίας που θα επιτρέψει την ανώδυνη και απρόσκοπτη ολοκλήρωση της οδοντιατρικής διαδικασίας.
Συγγραφείς: Τσομπάνογλου Ανδρέας & Νταμπαράκης Νίκος
Implantnet 